Joel Dorman Steele A Brief History of the United States, Fourth Edition (1885)
wiadomoć i historia. Studium o filozofii Wilhelma Diltheya
Historia Manon Lescaut i kawalera des Grieux
048. Delinsky Barbara Najprawdziwsza historia
Lensman 09 Smith, E E 'Doc' & Ellern, William B New Lensman
Anna Leigh Keaton, Madison Layle [Once Upon A Time] M
Kornbluth Cyril Domek z kart
Ursula K.Le Guin Cykl Ziemiomorze (1) CzarnoksićÂśźnik z Archipelagu
Falzmann Robert Cybercop 3
Anthony, Piers Incarnations of Immortality 04 Wielding A Red Sword
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
triumfalnie przyznali wygraną frankistom. Zwycięstwo okazało się jednak zgubne dla
frankistów, gdyż katolicki kler zażądał jednocześnie od frankistów przechrzczenia się.
Ponad tysiąc frankistów przyjęło chrześcijaństwo, w tym Frank.
Niezwykle ważną rolę w historii %7łydów odegrał kolejny ruch zwany chasydyzmem. Na
wschodnich kresach Rzeczypospolitej rozpoczął swoją działalność wielki żydowski
mistyk Izrael ben-Eliezer (1700-1760), nazwany Baal Szem Tow (znany jako Beszt).
Uważał się on za cadik ha-dor (hebr. sprawiedliwy pokolenia), który wystąpi jako
Mesjasz, kiedy świat będzie gotowy do zbawienia. Należał do wyznawców Sabataja Cwi.
Uważał, że w Sabataju była łaska, tylko ten sprzeniewierzył się swemu powołaniu
przyjmując Islam. Baal Szem Tow uważał, że nie ma miejsca na zło, chyba tylko w
przypadku fałszywego poznania. Kto w złu rozpozna boskość, sprowadzi je ku dobru.
Każdy, zatem może zostać oczyszczony i nie trzeba się bać grzechu. Nie chciał jednak
niszczyć grzechu grzechem (jak to czynili inni następcy Sabataja Cwi), lecz staraniem
czynienia dobra. Nauczał o afirmacji życia, łącząc z tym taniec, śpiew i świętowanie. W
pewnym sensie każdy był sam dla siebie Mesjaszem i w każdym tkwiło owo zbawienie.
W doktrynie Baala centralne miejsce zajmowała ekstatyczna modlitwa, angażująca nie
tylko umysł, ale całe ciało, którego gwałtowne ruchy miały pomóc wejść w trans zwany
rozognieniem (hitlahawut). Wówczas, jak nauczał Baal, jego dusza miała wstępować do
nieba by zdobyć boska wiedzę i móc interweniować w doraznych sprawach. Kolejnym
istotnym aspektem jego nauki było praktykowanie mistycznego przylgnięcia do Boga
(dewekut), które miało trwać nawet podczas wykonywania codziennych czynności.
Wokół Baal Szem Towa zgromadziło się około 10 tysięcy pobożnych %7łydów
(chasydów), którzy odróżniali się od pozostałych polskich %7łydów długą modlitwą, nowymi
rytuałami religijnymi, wesołością i noszonymi pejsami. Chasydzi potępiali suchą
scholastykę szkół i akademii rabinicznych, a w Talmudzie widzieli przeszkodę w dotarciu
do Boga Szukali zjednoczenia z Bogiem w postach, tańcach, modłach, kontakcie z
naturą i ludzmi. Ruch chasydzki bardzo szybko rozpowszechnił się w Polsce, Podolu i na
Ukrainie.
Jednak rzeczywistym twórcą chasydyzmu był uczeń Baal Szem Towa, Dow Ber z
Międzyrzecza (1704-1772). Był on wędrownym kaznodzieją, zwanym po hebrajsku
"magid". Zdobył uznanie słuchaczy przez swą wymowność, barwne i działające na
wyobraznię wykorzystywanie w swych kazaniach przypowieści. Po śmierci mistrza (1760
r.) stał się jego następcą, opuścił jednak Międzyborze (w Rzeczypospolitej) - rodzinna
32
miejscowość Baal Szem Towa, obierając za swoją siedzibę Międzyrzec. Został
powszechnie uznany za przywódcę chasydyzmu. Według niego zło istniało obok dobra
jako wyraz boskiej wielości, która musi prowadzić do harmonii. Dlatego należy żyć
pobożnie z afirmacją życia, a tego dokonać mógł jedynie sprawiedliwy, czyli cadyk. Dow
Ber rozczytywał się on w pismach kabalistycznych. Opierając się na formule
kabalistycznej stworzył teorię o znaczeniu "cadyka" (głowy chasydyzmu). Według niego
cadyk był doskonałym i bezgrzesznym człowiekiem, zastępcą Boga i Jego obrazem na
ziemi. Szeroko rozpowszechniona była legenda, że w każdym pokoleniu żyje 36
cadyków, którzy chronią istnienie świata, bowiem Bóg zachowuje go tylko ze względu na
nich. Często ci cadycy pozostają nierozpoznani i obca jest im pycha. W czasie
właściwym, spośród nich objawi się jeden - Mesjasz. Objawi się on jednak za szybko i
będzie musiał umrzeć. Rabi Ber z Międzyrzecza miał około 300 uczniów. Czterdziestu z
nich przeszło do historii chasydyzmu.
W ten sposób, w XVIII wieku doszło do silnego rozdarcia religijnego w Polsce.
Chasydzi kontynuowali zwycięski pochód na południu Polski i na Ukrainie oraz w Galicji.
Napotykali jednak na silny opór ze strony tradycyjnego judaizmu rabiniczno-
talmudycznego, którego przedstawicieli nazywano ortodoksyjnymi "misnagadami" (hebr.
mitnagdim - przeciwnicy). Zwalczające się stronnictwa zaciekle się spierały z sobą i
nawzajem wykluczały z gmin. Te zaciekłe spory spowodowały z upływem czasu
skostnienie ruchu chasydzkiego. Rozprzestrzenił się on na całą Europę wschodnią i
przetrwał tu aż do II wojny światowej. Jego kontynuację stanowią obecnie ośrodki w
Stanach Zjednoczonych i Izraelu.
W latach 1764-1795 w Polsce panował król Stanisław August Poniatowski (1732-
1798). Elekcja odbyła się przy obecności wojsk rosyjskich, a faktyczny wybór króla
dokonała caryca Katarzyna.
W okresie panowania króla Stanisława Augusta w Rzeczypospolitej pojawiły się
pierwsze elementy kapitalistycznej gospodarki. Pojawiły się manufaktury magnackie,
królewskie i mieszczańskie. Powstały też nieliczne manufaktury żydowskie, w których
pracowali żydowscy robotnicy najemni. Były to między innymi wytwórnia koronek i haftów
w Lesznie, sukna i płótna w Węgrowie i Lutomiersku, oraz fabryka prochu pod Krakowem
i koło Brodów. Jednakże ludność żydowska w większości wciąż trudniła się handlem i
rzemiosłem. Ogólnie mówiąc, sytuacja materialna %7łydów za panowania króla Stanisława
Augusta znacznie się poprawiła. Wzrosła także rola %7łydów w rozwoju sił wytwórczych
Rzeczypospolitej.
W 1764 roku sejm konwokacyjny zlikwidował instytucje żydowskie wyższego i
średniego szczebla. W ten sposób częściowo zlikwidowano w Rzeczypospolitej
autonomię żydowską. Jednocześnie podniesiono dla %7łydów podatek pogłówny.
W latach 1764/1765 przeprowadzono w Rzeczypospolitej urzędowy spis ludności
żydowskiej. Według spisu liczba %7łydów wynosiła wówczas 587.658 (Eisenbach 1983).
Historycy są zdania, że bliższą prawdy byłaby liczba około 750 tysięcy, czyli około 7%
33
ogółu ludności (Trzciński 1991). Pod koniec 1764 roku w Koronie znajdowało się 21
jednostek żydowskiej organizacji terytorialnej (cztery ziemstwa, siedem okręgów, siedem
kahałów na prawach ziemstwa oraz trzy samodzielne gminy). Wszystkie wspomniane
jednostki wysyłały deputatów na sesje Sejmu %7łydów Korony. Prawa tego były
pozbawione samodzielne gminy, podlegające administracyjnie ziemstwom.
W owym czasie, w wyniku wyludnienia i zniszczeń wojennych dokonały się zmiany w
charakterze narodowościowym mieszkańców miast. Wzrósł poważnie odsetek ludności
żydowskiej. Blisko połowa mieszczan było %7łydami. Szacuje się, że spośród 750 tysięcy
%7łydów mieszkających w Rzeczypospolitej, mieszkała w miastach. Zajmowali się
produkcją rzemieślniczą i handlem. Prowadzili rozległe operacje kredytowe z bogatą
szlachtą i duchowieństwem.
O rozwoju handlu żydowskiego w owym czasie świadczy fakt, że na targach w Lipsku
w 1766 roku było 242 kupców z Polski, w tym aż 182 kupców żydowskich (75,8%).
Równocześnie zaczęło rozwijać się żydowskie bankierstwo. Dotychczas polscy królowie
zapożyczali się u zagranicznych żydowskich bankierów, takich jak Samuel Oppenheimer
i Samson Wertheimer. W okresie panowania króla Stanisława Augusta w Warszawie
swoją działalność rozwinęli bankierzy Szmul Jakubowicz Zbytkower i Szymon Symons
junior. Mniejsze żydowskie banki prywatne pojawiły się także w Poznaniu, Krakowie,
Lublinie i Wilnie. Pozyskane fundusze banki te lokowały głównie w rozwój handlu
zagranicznego, a częściowo w uruchomienie nowych manufaktur żydowskich.
Inną cechą charakterystyczną tego okresu, było zjawisko przekazywania %7łydom w
arendę młynów, tartaków, blech, wytwórni potażu, ale przede wszystkim karczm i
szynków. Wyszynkiem, karczmarstwem i produkcją alkoholu zajmowało się wówczas 10-
25% %7łydów w miastach i 20-55% %7łydów na wsi. [ Pobierz całość w formacie PDF ]
