Milosc i wolnosc poza cialem D. Sugier
Morgan Sarah Ucieczka do Aten
Laymans Gu
javascript dla kaśźdego full scan
Red_Hat_Enterprise_Linux 4 Security_Gu
Piers Anthony Pamiec absolutna
carmen
Jack L. Chalker Downtiming the Night S
Hall Steffie Przygoda z milionerem
185 James Susanne Biznesmen bez serca
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
jego watpliwosci. Pelni ona funkcje, ktora mozna porownac z funkcja piramid egipskich albo
chrzescijanska wiara w niesmiertelnosc: wynosi zycie jednostki ponad jego ograniczenia i
niestalosc na wyzyny niezniszczalnosci; jezeli czyjes imie znane jest wspolczesnym i jesli
mozna miec nadzieje, ze trwac bedzie wieki, wowczas zycie tej osoby nabiera znaczenia i
wartosci chocby tylko dzieki oddziwiekowi, jaki budzi u innych. Oczywiscie takie
rozwiazanie problemu niepewnosci jednostki bylo mozliwe jedynie w grupie spolecznej,
ktorej czlonkowie posiadali srodki zdobywania slawy. Nie bylo mozliwe w tej samej kulturze
dla pozbawionych wladzy mas ludowych ani dla miejskich klas srednich, stanowiacych trzon
reformacji.
Zaczelismy nasze rozwazania od odrodzenia, poniewaz okres ten jest poczatkiem
nowoczesnego indywidualizmu, a takze dlatego, ze prace historykow tego okresu rzucaja
pewne swiatlo na czynniki istotne dla glownego procesu analizowanego w niniejszym
studium, a mianowicie przejscia czlowieka z egzystencji preindywidualnej do egzystencji, w
ktorej ma on pelna swiadomosc siebie jako oddzielnego bytu. Mimo jednak ze idee
odrodzenia nie pozostaly bez wplywu na dalszy rozwoj mysli europejskiej, glowne korzenie
kapitalizmu, jego struktury ekonomicznej i jego ducha, nie tkwily w kulturze wloskiej
poznego sredniowiecza, lecz w ekonomicznych i spolecznych stosunkach w srodkowej i
zachodniej Europie oraz w doktrynach Lutra i Kalwina.
Zasadnicza roznica miedzy tymi dwiema kulturami jest nastepujaca: epoka odrodzenia byla
okresem stosunkowo wielkiego rozwoju kapitalizmu handlowego i przemyslowego;
spoleczenstwem owczesnym rzadzila mala grupa bogatych i poteznych jednostek, tworzac
baze spoleczna dla filozofow i artystow, ktorzy wyrazali ducha tej kultury. Ze swej strony
reformacja byla przede wszystkim religia miejskich klas srednich i nizszych oraz chlopstwa.
Niemcy takze mialy swych bogatych byznesmenow, takich jak Fuggerzy, lecz nie do nich
zwracaly sie nowe doktryny religijne i nie oni stanowili glowna baze rozwojowa
nowoczesnego kapitalizmu. Jak to wykazal Max Weber, wlasnie miejskie klasy srednie staly
sie kosccem nowoczesnego rozwoju kapitalistycznego na Zachodzie9. Zwazywszy
calkowicie odmienne tlo spoleczne obu ruchow, latwo pojac, ze duch renesansu byl
odmienny od ducha reformacji10. W wyniku rozwazan nad teologia Lutra i Kalwina niektore
z roznic wyraznie sie uwidocznia. Nasza uwaga skupi sie na zagadnieniu, w jaki sposob
wyzwolenie z indywidualnych wiezow wplynelo na strukture charakteru miejskich klas
srednich; postaramy sie wykazac, ze protestantyzm i kalwinizm, dajac wyraz nowemu
uczuciu wolnosci jednoczesnie zrodzily ucieczke od brzemienia wolnosci.
Na wstepie ukazemy, jak wygladala ekonomiczna i spoleczna sytuacja w Europie, a
szczegolnie w Europie srodkowej na poczatku szesnastego wieku, nastepnie rozpatrzymy
wplyw tej sytuacji na osobowosc ludzi zyjacych w tym okresie, stosunek nauk Lutra i
Kalwina do tych psychologicznych czynnikow, a takze stosunek owych nowych doktryn
religijnych do ducha kapitalizmu11.
W spoleczenstwie sredniowiecznym ekonomiczna organizacja miasta byla wzglednie
statyczna. Rzemieslnicy - poczawszy od poznego sredniowiecza - jednoczyli sie w swych
cechach. Kazdy mistrz mial jednego lub dwoch czeladnikow, a liczba mistrzow pozostawala
w okreslonym stosunku do potrzeb gminy. Jakkolwiek nigdy nie braklo ludzi ciezko
walczacych o byt, na ogol czlonek cechu mogl byc pewien, ze praca rak zdola zarobic na
zycie. Jezeli robil dobrzc krzesla, buty, chleb, siodla itp., robil tym samym wszystko, co bylo
potrzebne dla zapewnienia sobie bezpiecznego zycia na poziomie tradycyjnie przypisanym
do jego spolecznej pozycji. Mogl polegac na swoich dobrych uczynkach, ze uzyje tutaj tego
terminu nie w znaczeniu teologicznym, ale w jego prostym, gospodarczym sensie. Cechy nie
dopuszczaly do jakiejkolwiek silniejszej konkurencji posrod swoich czlonkow, narzucajac im
wspolprace przy nabywaniu surowcow, w technikach produkcji i cenach wytworow. Na
przekor tendencjom do idealizowania systemu cechowego a wraz z nim calosci zycia
sredniowiecznego niektorzy historycy podkreslali, ze cechy zawsze byly przepojone duchem
monopolistycznym, ktory staral sie wspierac mala grupe i nie dopuszczac nowo przybylych.
Wiekszosc jednak autorow przyznaje zgodnie, ze nawet bez idealizowania mozna stwierdzic,
iz cechy opieraly sie na wzajemnej wspolpracy i oferowaly swym czlonkom wzgledne
bezpieczenstwo12.
Jak to podkresla Sombart, sredniowieczny handel byl uprawiany w zasadzie przez wielka
liczbe drobnych komersantow. Detal i hurt nie byly jeszcze odseparowane i nawet kupcy,
ktorzy wedrowali do obcych krajow, jak np. czlonkowie polnocnoniemieckiej Hanzy, trudnili
sie rowniez sprzedaza detaliczna. Do konca wieku pietnastego akumulacja kapitalu
przebiegala rowniez nader powoli. Tak wiec drobny kupiec czul sie wowczas o wiele bardziej
bezpieczny niz w sytuacji ekonomicznej, jaka nastapila w poznym sredniowieczu, kiedy duzy
kapital i monopolistyczny handel nabieraly coraz wiekszego znaczenia.
Niejedna z tych spraw, - powiada profesor Tawney o zyciu w miescie sredniowiecznym -
jakie dzisiaj rozstrzyga sie mechanicznie, byla wtedy osobista, bliska i bez posrednia; nie
bylo miejsca na organizacje na skale tak wielka, aby jej zasady nie mialy zastosowania do
jednostek, ani na doktryne, przygluszajaca wyrzuty sumienia ostatecznym argumentem
celowosci i skutecznosci gospodarczej.13
To prowadzi nas do sprawy nieodzownej dla zrozumienia sytuacji jednostki w
sredniowiecznym spoleczenstwie, a mianowicie do sprawy pogladow etycznych na
dzialalnosc gospodarcza nie tylko w ujeciu doktryn Kosciola katolickiego, ale i w swieckim
prawodawstwie. W tym punkcie przyjmujemy naswietlenie Tawneya, nie mozna bowiem
posadzac go ani o chec idealizacji, ani o uromantycznianie sredniowiecznego zycia. Dwa
byly podstawowe zalozenia dotyczace zycia gospodarczego:
interesy gospodarcze sa podporzadkowane istotnemu celowi zycia, ktorym jest zbawienie, i
postepowanie w dziedzinie gospodarczej jest jednym z aspektow postepowania jednostki, i
ono tez podlega zasadom moralnosci.
Nastepnie Tawney charakteryzuje sredniowieczny poglad na dzialalnosc ekonomiczna :
Dobra materialne sa konieczne: posiadaja wartosc, choc drugorzedna, gdyz bez nich czlowiek
nie moze zyc i pomagac bliznim...
Ale jednak pobudki gospodarcze sa podejrzane; poniewaz sa silnymi namietnosciami, ludzie
obawiaja sie ich, ale nie sa tak podli, aby je chwalic...
W teorii sredniowiecznej nie ma miejsca na dzialalnosc gospodarcza nie zwiazana z jakims [ Pobierz całość w formacie PDF ]
