Edward Stachura Siekierezada
Redfield James Dwunaste wtajemniczenie Godzina decyzji
Balcerzan Edward Poezja polska w latach 1918 1939
Guy N. Smith The Lurkers
Wielka wygrana Julie Garwood
Jackson Braun Lilian Kot, który...21 Kot, który patrzyśÂ‚ w gwiazdy
Najpić™kniejsze opowieśÂ›ci 03 Irlandzki romans Sandemo Margit
Benet, Juan Volveras a Region
Jeffries Sabrina Taniec zmysśÂ‚ów Stare panny Swanlea 04
Christie Agatha Tajemnica Sittaford
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
ne ze s"ów. Praca poety okazuje si´ pracà t"umacza , który zjawiska niezrozumia-
"ej natury przek"ada na znaki proste i jasne dla kaÝdego dziecka.
39
Pisze Józef Ratajczak:
Szumià w niebie jak morze
strzeliste korony d´bowe.
KiedyÊ ten szum wam prze"oÝ´
na ludzkà, zwyczajnà mow´.
W przytoczonym wyÝej tekÊcie widaç bardzo wyraênie opozycj´ Ja i wy
( ja wam ). Rol´ poety przeciwstawia si´ tu roli ma"ego odbiorcy; aby byç t"u-
maczem obcoj´zycznej natury, trzeba posiadaç specjalnà umiej´tnoÊç; aby byç
odbiorcà wystarczy umieç czytaç s"owa, znaç ludzkà, zwyczajnà mow´ .
Jak wspomnia"em, wizerunek uk"adacza rymów , choç tak bardzo oddalony od
obrazu s"uchacza rymów , od dziecka, jest zarazem pod wieloma wzgl´dami
narysowany w ten sam sposób: poeta jest kimÊ ze Êwiata doros"ych, niekiedy: cz"o-
wiekiem s´dziwym, jak poeta z wiersza W"adys"awa Broniewskiego
Jestem sobie dziadzio maluczki,
pisz´ ma"y wierszyk dla wnuczki
a mimo to, mimo moc czarnoksi´skà, ma w sobie coÊ z dzieci´ctwa, jakàÊ w"aÊnie
swojskà maluczkoÊç , usi"uje w sytuacjach kolizyjnych mi´dzy dzieçmi a doros"y-
mi byç po stronie dzieci. Przyjmuje ich sposób myÊlenia, uczy si´ ich j´zyka. Wszy-
scy przecie wiemy pisze Ga"czy’ski Ýe dwa najpi´kniejsze j´zyki pod s"o’cem to:
polski i dzieci´cy . Obcy mu jest wynios"y arystokratyzm . Cz´sto sam prowokuj od-
biorc´ do wystàpie’ krytycznych. Proponuje mu styl rozmowy koleÝe’skiej ; sam raz
po raz poucza, ale i pozwala si´ pouczaç dziecku. Ch´tnie przyznaje si´ do w"asnej nie-
wiedzy. JeÝeli tekst brzmi niedorzecznie, czytelnik otrzymuje s " o w a, za pomocà któ-
rych moÝe interweniowaç w dany tekst; dzieje si´ tak mi´dzy innymi w s"ynnych An-
dronach Jana Brzechwy: oto fantazjowanie autora na temat andronów plecionych
z "yka (i podobnych do koszyka) przerywa w ko’cu g"os zorientowanego zdrowo-
rozsàdkowo czytelnika: Prosz´ pana, / Takie pan androny plecie . Âwiadom swej
niewiedzy poeta z wierszy dzieci´cych potrafi uszanowaç wiedz´ dziecka. Tom rymo-
wanek Kazimiery I""akowiczówny nosi tytu": Co dzieci wiedzà (a nie, na przyk"ad, co
o dzieciach wie poeta lub: co dziecko wiedzieç powinno ). Âwiat doÊwiadcze’ ma-
"ego cz"owieka wydaje si´ Êwiatem potencjalnej wprawdzie, ale i najczystszej poezji.
W sztuce s"owa odÝywajà najpierwsze przeÝycia dzieci’stwa. Jest mnie dwóch , pi-
sze PrzyboÊ w Rymowance swobodnej. Poeta Ýyje Ýyciem podwójnym, dwuczaso-
wym: wytrawna doros"oÊç istnieje o b o k heroicznej niedoros"oÊci . Ale i odwrot-
nie. Ma"y czytelnik staje si´ takÝe sobà i nie-tylko-sobà . Wyst´puje jako po pro-
stu dziecko i zarazem juÝ prawie poeta . Czytamy u Józefa Ratajczaka:
Kiedy juÝ ksi´Ýyc nie p"ynie po niebie,
lecz w srebrnej zbroi chodzi
poeta si´ rodzi w tobie, ko"o ciebie.
Kiedy juÝ "àka nie szumi, lecz z twych obj´ç
liÊç si´ wymyka i naraz przemawia
poeta si´ zjawia ko"o ciebie, w tobie.
40
Tutaj równieÝ, by tak rzec, czytelnika jest wi´cej niÝ jeden jest go dwóch .
Pierwszy oglàda ksi´Ýyc, s"ucha szumu "àki, drugi widzi w ksi´Ýycu zbrojnego ry-
cerza i s"yszy mow´ liÊcia.
UÝywajàc j´zyka doros"ych naleÝa"oby powiedzieç, iÝ obserwacje powyÝsze, po-
Êwi´cone elementom autotematycznym, oddali"y nas od problemów dydaktyzmu i
niepostrzeÝenie wp´dzi"y w ekstremalny artyzm. (W wieÝ´ z koÊci s"oniowej.)
Tymczasem tak nie jest. Z perspektywy ma"ego odbiorcy nie tylko wszelkie treÊci
wychowawcze wprojektowane w trzeci kod wchodzà w struktur´ wartoÊci es-
tetycznej, ale i odwrotnie, wiersze nastawione jak gdyby na sam efekt artystyczny
nie tracà waloru dydaktycznego. Dziecko sk"onne jest przyjmowaç tekst literacki ja-
ko jednolity b l o k idei: widzi w nim wiàzk´ funkcji ê l e z r ó Ý n i c o w a n
y c h, wtopionych w nierozdzielnà ca"oÊç. Funkcje przekazu poetyckiego podlegajà
w odbiorze dzieci´cym regule w z a j e m n e j p r z e k " a d a l n o Ê c i: jedna
bezkolizyjnie przeistacza si´ w drugà (metaj´zykowa w poznawczà, fatyczna
w poetyckà, poetycka w konatywnà itd.), i wszystkie dajà si´ bez k"opotów zredu- [ Pobierz caÅ‚ość w formacie PDF ]
